تمایز بین دو مفهوم هدف و وسیله در مسیر چیرگی بر اهداف: کلید دستیابی به رهبری جاودان

ویلیام شکسپیر چه زیبا سخن می‌گوید: «آقایان، زندگی کوتاه است! با فرومایگی از این گذر کوتاه عبور نکنید. زنده باشید و زندگی کنید تا از بزرگان روزگارتان شوید. هنگام مرگ باشهامت و استوار همانند بزرگان، دنیا را ترک کنید.»

اما برای ترک این دنیا همانند رهبران جاودان جهان باید چیزی بنام هدف خاص، متمرکز و دقیق تعریف کنیم که با آن به چیرگی بر اهداف برسیم؛ اما مشکل درست از همین نقطه شروع می‌شود. چراکه در دنیای ما یک اصل بنیادین وجود دارد و آن این است که هر شکلی از چشم‌انداز غایی و آرمان که انسان برای خودش تعریف کند. انسان بعد از وصول به آن آرمان و چشم‌انداز احساس آشفتگی خواهد کرد و زوالش بعد از آن شروع خواهد شد.

راه‌حل آن این است که در این دنیا باید وسیله و هدف، به‌خوبی از هم متمایز شوند. شاید این مسئله را مخصوصاً آنان که تا حدودی مطالعه داشته‌اند کم‌وبیش درک کرده‌اند، و از سخنان سرآمدان اندیشه دریافته‌اند که گمان شده است بشر، یک گره عجیب دارد و آن این است که به هر وضع، موقعیت و موفقیتی که برسد و وقتی بر آن وضع درست مسلط شد و زمام آن را در دست گرفت، تازه اول گیجی و آشفتگی اوست!

مسئله بسیار حساسی است. بعضی‌ها این وضعیت را به این تشبیه کردند که انسان در بیابان می‌خواهد برود و تپه بلندی جلوی او را می‌گیرد. او با صرف انرژی و صرف وقت و با زحمت از این تپه بالا می‌رود. هنگامی‌که بالا می‌رود، می‌گوید من وقتی به قله‌ این تپه رسیدم به آرمانم رسیده‌ام. اصلاً دیگر در زندگی، پیروزی بهتر از این برای من وجود ندارد. قدم آخرین را که بر روی تپه گذاشت نگاه می‌کند و می‌بیند که قله‌ای بالاتر در پیش روی اوست. از تپه پایین می‌آید، سرازیر می‌شود تا برود آن قله دیگر را طی کند.

عین همین تفکرات را دررسیدن به قله دوم دارد. وقتی به قله دوم رسید مشاهده می‌کند و می‌بیند قله‌های مرتفع‌تر دیگری این‌طرف و آن طرف وجود دارد؛ و آن‌وقت موقع شگفتی و تحیر انسان است. بشر غالباً هر قدمی که در تاریخ برداشته، همین‌طور بوده است. جملاتی را نیز در همین مضمون می‌توان در نوشته‌های داستایوفسکی ملاحظه کرد.

در قدم قبلی، قدم بعدی را چشم‌انداز غایی و آرمان مطلق تصورکردن و روی آن به‌عنوان هدف نهایی حساب‌کردن، درد شگفتی و  تحیر را در بردارد. این تحیر، تحیر منطقی نیست. این تحیر، کمبود منطق است، زیرا ما وسیله را به‌جای هدف گرفته‌ایم. این دردش و آن‌هم دوایش.

داستایوفسکی می‌گوید: غالباً ما وسیله و هدف را با یکدیگر اشتباه می‌گیریم. در این حال ما وسیله را چشم‌انداز غایی، آرمان و ایده‌آل مطلق گرفته‌ایم و سرانجام به‌جایی می‌رسیم که روح می‌گوید: «خودت را مسخره کن. خودت را ریشخند کن؛ آیا من (روح) بی‌نهایت اسیر این وسیله باشم؟» لذا روح می‌گوید: «بیچاره‌ات خواهم نمود و این بیچارگی همان تحیر ماست.»

اصل قضیه و موضوع مهم این است که ما وسیله و هدف را در این دنیا با هم مخلوط کرده‌ایم. نمی‌دانیم با چه موضوعی به‌عنوان وسیله رفتار کنیم و با چه موضوعی به‌عنوان هدف. آن‌وقت چرا تحیر پیش می‌آید؟ چرا شک می‌کنیم؟ چرا به اضطراب می‌افتیم؟ نکته مهم اینجاست. جعفری،محمد تقی (۱۳۸۰). امام حسین، شهید فرهنگ پیشرو انسانیت. تهران:موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری. صص ۲۱۹ الی ۲۲۲

لذا اولین قدم به‌سوی تبدیل‌شدن به یک رهبر جاودان و اصیل، یعنی مرحله‌ای که همه چیز را در جای خود قرار می‌دهد، این است که یک هدف روشن، دقیق و قاطعانه در ذهن داشته باشیم که ریشه در واقعیت دارد. اغلب تصور می‌کنیم که ما به‌طورکلی از یک نوع برنامه تبعیت می‌کنیم و اهدافی داریم که در حال تلاش برای رسیدن به آن هستیم، اما معمولاً خودمان را فریب می‌دهیم. شاید آن‌ها خواسته‌های ما باشد؛ اما اهداف ما نیست. احساسات ما را با تمایلات مبهمی آلوده می‌کند و می‌خواهیم شهرت، موفقیت و امنیت به دست آوریم. این ناپایداری، برنامه‌های ما را از ابتدا بی‌ثبات می‌سازد و آن‌ها را در وضعیتی پرهرج‌ومرج قرار می‌دهد.

آنچه رهبران جاودان جهان را از دیگران متمایز می‌سازد، اهداف خاص، دقیق و متمرکز است. آن‌ها هر روز می‌اندیشند که چگونه به اهدافشان دست یابند و با یک قانون روان‌شناختی خاص انسانی، به‌روشنی مسیرشان را تجسم می‌کنند و به‌پیش گوی‌هایشان جامعه عمل می‌پوشانند. از طرفی داشتن اهداف بلندمدت به تمام اقدامات بزرگ و کوچک ما جهت می‌دهد و به‌آسانی می‌توان تصمیمات بنیادین و مهم‌تری گرفت.

از طرفی اهداف ما باید ریشه در واقعیت‌‌های وجودی‌مان داشته باشد و اگر به‌سادگی فراتر از سبک و روش رفتاری ما باشد، اساساً درک آن برایمان غیرممکن خواهد شد و این موجب دلسردی‌مان خواهد شد و دلسردی می‌تواند به‌سرعت نگرش، فردی شکست‌خورده را در ما تشدید کند.

از سوی دیگر، اگر اهداف ما ابعاد و عظمت خاصی داشته باشد، انگیزه ما حفظ خواهد شد. به تعبیری دیگر، ما برای زندگی خودمان تلاش می‌کنیم؛ همان‌طور که رهبران جاودان جهان مانند اسکندر مقدونی و ژولیوس سزار سرنوشت خود را تغییر دادند و همان چیزی که فریدریش نیچه  «وظیفه زندگی» نامید. درواقع توانایی‌ها و تمایلات غریزی ما همان استعدادها و خواسته‌هایمان است. بدین ترتیب زندگی برایمان الهام‌بخش بوده و سبب هدایتمان خواهدشد. گرین، رابرت. ۳۳ استراتژی جنگ . ترجمه: مرجان ایزدی (۱۴۰۰). تهران: نشر آرایان. صفحه ۳۵۷ الی ۳۵۹

طبیعی است رسیدن به اهداف دشوار سخت‌تر از اهداف سهل و آسان است، ولی اهداف سخت، منافع پایداری برایمان در پی دارد. تنها افراد ضعیف به فکر رسیدن به اهداف سهل و آسان هستند که اغلب هم در پایان شکست می‌خورند. بعضی از دشوارترین اهداف، پایدارترین منافع را به دنبال دارند. جیم کالینز و جری پوراس در کتاب ساختن برای ماندن، مفهوم «هدف بزرگ دشوار جسورانه» را مطرح کردند.

این ایده آن‌قدر دشوار و بااهمیت است که می‌تواند هر فرد یا سازمانی را تغییر دهد و در آن‌ها انگیزه ایجاد کند و از قابلیت ایجاد انقلاب در هر فرد و یا سازمانی برخوردار است. فیلیپس،تیم. در باب شهریار، ماکیاولی: تفسیر ۵۲ ایده طلایی. ترجمه: تقدیسی، مریم (۱۳۹۰). تهران: ققنوس. صص ۳۴ الی۳۶ بشخصه خودمان، چقدر به دنبال طراحی و اجرای همچنین برنامه‌ای در زندگی‌مان هستیم؟