مفهوم سبک رهبری توزیع شده (Distributed Leadership Style)

تعریف رهبری توزیع شده

دقیقاً رهبری توزیع شده چیست؟ سبک رهبری توزیع شده، سبکی از رهبری است که در آن رهبری به یک فرد محدود نمی‌شود، بلکه بین اعضای تیم یا شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود. این در مورد توانمندسازی افراد برای به دست‌گرفتن مالکیت و رهبری در حوزه‌های تخصصی خود است و هر یک از اعضا بر اساس نقاط قوت، تخصص و نیازهای خاص موقعیت خود برای رهبری قدم برمی‌دارند.

اصول اصلی سبک رهبری توزیع شده

برای سبک رهبری توزیع شده می‌توان ۵ اصل اساسی را ذکر کرد که در ادامه به توضیح مختصری از آنها میپردازیم:

1. مسئولیت مشترک: همه اعضای تیم، مالکیتی را بر عهده گرفته و نقش رهبری خاصی در تیم دارند.
2. همکاری: سیلوها در سازمان و بین تیم‌ها خراب می‌شوند. افراد با هم کارکرده، دانش خود را به اشتراک گذاشته و تصمیمات مشترک می‌گیرند. برای مثال یک تیم بازاریابی را تصور کنید که در آن سازندگان محتوا، متخصصان SEO و مدیران رسانه‌های اجتماعی به طور یکپارچه در یک کمپین همکاری می‌کنند.
3. توانمندسازی: اعضای تیم برای تصمیم‌گیری و ابتکار عمل، احساس قدرت می‌کنند. برای مثال، تیم خدمات مشتری یک سازمان را تصور کنید که در آن نمایندگان این اختیار را دارند که مسائل را مستقیماً بدون نیاز به تأییدیه از چندین سطح بالای سازمانی حل کنند.
4. شفافیت: اطلاعات آزادانه در سازمان و بین تیم‌ها جریان می‌یابد و همه به اطلاعاتی که برای مشارکت مؤثر نیاز دارند دسترسی دارند. برای مثال به پروژه‌های اپن‌سورس فکر کنید که در آن کد، پیشرفت و تصمیمات برای همه اعضای تیم قابل‌مشاهده است.
5. پاسخگویی: درحالی‌که مسئولیت بین اعضای تیم مشترک است، افراد همچنان در قبال مشارکت خود پاسخگو هستند. برای مثال در یک تیم توسعه محصول، هر یک از اعضا، مسئول ارائه به‌موقع و باکیفیت بخش خاص خود هستند.

تفاوت رهبری سنتی و رهبری توزیع شده

رهبری توزیع شده یک انحراف قابل‌توجه از مدل سنتی سلسله‌مراتبی در رهبری است. درگذشته، رهبری به طور معمول متمرکز بود و تصمیمات از بالابه‌پایین جریان می‌یافت. البته این نوع سبک رهبری،  اغلب منجر به محدودیت‌ها، تصمیم‌گیری کندتر و عدم مشارکت اعضای تیم می‌شود. از سوی دیگر، رهبری توزیع شده امکان چابکی بیشتر و پاسخ‌های سریع‌تر به تغییرات را فراهم می‌کند، چرا که مشارکت اعضای تیم بالاتر از سبک‌های سنتی رهبری است.

مزایا سبک رهبری توزیع شده

در خصوص مزایای سبک رهبری توزیع شده می‌توان چندین مورد را ذکر کرد که مهم‌ترین آنها را می‌توان در ۳ مورد خلاصه کرد:

1. رهبری توزیع شده چابکی بیشتری را تقویت می‌کند به عبارتی تیم‌ها می‌توانند به‌سرعت با شرایط در حال تغییر سازگار شوند.
2. رهبری توزیع شده جرقه نوآوری را در سازمان ایجاد می‌کند با مشارکت بیشتر افراد، طیف وسیع‌تری از ایده‌ها و دیدگاه‌ها به دست می‌آید.
3. رهبری توزیع شده باعث افزایش تعامل افراد با سازمان می‌شود چرا که زمانی که افراد احساس قدرت و ارزش می‌کنند، در نتیجه سرمایه‌گذاری بیشتری می‌کنند.

چالش‌های سبک رهبری توزیع شده

اما چه زمانی رهبری توزیع شده مؤثر نیست؟ مثل سایر سبک رهبری، سبک رهبری توزیع شده یک گلوله جادویی نیست. به یک‌پایه قوی از اعتماد و ارتباطات باز در سازمان و بین اعضای تیم نیاز دارد. اگر نقش‌ها و مسئولیت‌ها به‌وضوح تعریف نشده باشند، می‌تواند منجر به سردرگمی و تضاد شود و در شرایطی که نیاز به تصمیم‌گیری سریع و متمرکز داریم؛ مانند شرایط بحرانی، یک ساختار رهبری سنتی ممکن است مؤثرتر باشد.

تا این قسمت از پادکست، ما در خصوص پایه و اساس رهبری توزیع شده صحبت کردیم. اکنون، به معرفی مراحل عملی لازم برای اجرای سبک رهبری توزیع شده خواهیم پرداخت:

مراحل عملی برای اجرای سبک رهبری توزیع شده

سبک رهبری توزیع شده همانند سایر سبک‌های رهبری به چهارچوبی برای اجرا نیاز دارد در ادامه به معرفی و تشریح ۴ مولفه اساسی برای اجرای سبک رهبری توزیع شده در یک تیم و یا سازمان خواهیم پرداخت:

۱.  توانمندسازی اعضای تیم

اول و مهم‌تر از همه، اعضای تیم خود را توانمند کنید. این به معنای ارائه انتظارات شفاف است. همه اعضای تیم، باید اهداف کلی و مشارکت‌های فردی خود را درک کنند. به عبارتی انتظارات شفاف فقط در مورد تعیین وظایف نیست؛ بلکه در مورد تقویت حس مالکیت است. برای این منظور فرصت‌های توسعه را بین اعضای تیم ارائه دهیم و روی رشد تیم خود سرمایه‌گذاری کرده و  آموزش، کوچینگ و فرصت‌هایی را برای افزایش مهارت‌ها ارائه دهیم. چرا که موفقیت‌های بزرگ و کوچک، ارزش رهبری مشترک را تقویت می‌کند.

برای مثال یک تیم فروش را تصور کنید که مدیر فروش تیم، به‌جای تعیین سهمیه فروش برای هر یک از اعضای تیم، آنها را در تعیین اهداف، استراتژی لازم در مورد چگونگی دستیابی به آنها و شناخت دستاوردهای فردی و نقاط عطف جمعی مشارکت می‌دهد. این اقدام مدیر فروش در نهایت به آنها قدرت می‌دهد تا مالکیت فرایند فروش را در دست بگیرند.

۲.تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها

شفافیت عنصری کلیدی در سبک رهبری توزیع شده  است. از ابزارهایی مانند ماتریس‌های RACI استفاده کنید. این مخفف عبارت Responsible, Accountable, Consulted, and Informed است. این یک راه ساده اما قدرتمند برای روشن‌کردن اینکه چه کسی مسئول انجام کار است، چه کسی در نهایت برای نتیجه پاسخگو است، چه کسی باید در طول فرایند با او مشورت شود، و چه کسی به‌سادگی باید در مناطق تعیین شده خود از افراد مطلع شود.

برای مثال فرض کنید در حال راه‌اندازی یک محصول جدید هستیم. یک ماتریس RACI می‌تواند روشن کند که مدیر محصول مسئول راه‌اندازی کلی است، تیم بازاریابی مسئول ایجاد بازاریابی است، تیم فروش در مورد استراتژی قیمت‌گذاری مشاوره می‌شود، و تیم خدمات مشتری از ویژگی‌های محصول مطلع شده است.

۳. فرایندهای تصمیم‌گیری

فرایندهای تصمیم‌گیری را باید در سبک رهبری توزیع شده شفاف کنیم. برای مثال آیا تصمیمات با اجماع اتخاذ می‌شود؟ آیا آنها به افراد یا تیم‌های فرعی خاصی واگذار می‌شوند؟ یا ترکیبی از آنها خواهد بود؟ نکته کلیدی این است که چارچوبی داشته باشیم که همه آن را بفهمند و با آن موافق باشند. این از تعارضات بین اعضای تیم و تیم‌ها جلوگیری می‌کند و افراد را قادر می‌سازد تا تصمیمات به‌موقع و آگاهانه بگیرند.

برای مثال، شاید برای تصمیم‌گیری‌های معمولی، تک‌تک اعضای تیم استقلال کامل داشته باشند. اما برای تصمیم‌گیری‌های بزرگ‌تر و استراتژیک، از رویکردی مبتنی بر اجماع استفاده می‌شود که تضمین می‌کند صدای همه شنیده می‌شود.

۴. همکاری و ارتباط

در یک مدل رهبری توزیع‌شده، همکاری و ارتباطات امری ضروری است. برای این منظور می‌توانیم از فناوری مرتبط استفاده کنیم. نرم‌افزار مدیریت پروژه مانند Asana یا Trello می‌تواند به تیم‌ها کمک کند تا پیشرفت‌ها را پیگیری کنند، به‌روزرسانی‌ها را به اشتراک بگذارند، و در وظایف همکاری کنند. پلتفرم‌های ارتباطی مانند Slack یا Microsoft Teams ارتباطات و اشتراک‌گذاری سریع اطلاعات را تسهیل می‌کنند. بررسی‌های منظم این چالش‌ها، چه مجازی و چه حضوری، برای موفقیت و حفظ ارتباطات حیاتی هستند. در حقیقت ابزارها کمک می‌کنند ارتباطات غیررسمی را حتی زمانی که تیم‌ها از نظر جغرافیایی پراکنده هستند، ارتقا دهیم.

برای مثال به یک تیم تحقیقاتی از راه دور فکر کنید که در یک پروژه همکاری می‌کنند. آنها ممکن است از Slack برای به‌روزرسانی‌های روزانه، Trello برای مدیریت وظایف، و Zoom برای جلسات هفتگی تیم برای بحث در مورد پیشرفت و چالش‌ها استفاده کنند.

با اجرای این مراحل عملی، می‌توانیم محیطی ایجاد کنیم که در آن رهبری توزیع‌شده رشد کند. در ادامه پادکست ما به ۳ چالش کلیدی در خصوص رهبری از راه دور خواهیم پرداخت:

رویکردهای رهبری از راه دور

رهبری از راه دور نیاز به رویکرد متفاوتی دارد. اما سه چالش کلیدی دراین‌خصوص برجسته است: ایجاد اعتماد، حفظ ارتباط مؤثر، و تقویت حس جامعه، زمانی که افراد از نظر فیزیکی با هم نیستند. این عناصر برای هر تیمی حیاتی هستند، اما در یک محیط دور یا ترکیبی، حتی مهم‌تر و اغلب دشوارتر می‌شوند.

۱. ایجاد اعتماد و ایمنی روانی

اعتماد، بستر رهبری توزیع شده است. در تیم‌های راه دور، این اعتماد از طریق تعاملات اداری معمولی ایجاد نمی‌شود. بلکه باید در مورد آن آگاه بوده و ارتباطات باز و صادقانه را تشویق کنیم. فضایی ایجاد کنیم که مردم در آن احساس امنیت کنند تا ایده‌ها را به اشتراک بگذارند، نگرانی‌ها را بیان کرده و حتی اشتباهات را بپذیرند. این امنیت روانی برای نوآوری و همکاری بسیار مهم است. برای پرورش و تقویت حس اعتماد و ایمنی روانی می‌توان ۳ راه حل را عنوان کرد:

• تیم‌سازی مجازی: فعالیت‌های منظم تیم‌سازی مجازی می‌تواند راهی عالی برای تقویت ارتباط باشد. تیم‌سازی مجازی می‌تواند هر چیزی باشد، از بازی‌های آنلاین و آزمون‌ها گرفته تا استراحت‌های قهوه مجازی یا تجربیات مشترک آنلاین. در خصوص تیم‌سازی مجازی باید فراتر از جلسات استاندارد فکر کنیم!
• رویدادهای اجتماعی آنلاین غیررسمی: ارتباطات غیررسمی را تشویق کنیم. یک کانال اختصاصی Slack برای چت‌های غیرمرتبط با کار ایجاد کنیم و ساعات شاد مجازی یا کلوپ‌های کتاب آنلاین را سازماندهی کنیم.
• آسیب‌پذیری از سوی رهبران: به عنوان یک رهبر باید آسیب‌پذیری را مدل کنیم. به اشتراک گذاشتن چالش‌های خود و جستجوی نظرات از تیم باعث ایجاد اعتماد می‌شود و دیگران را تشویق می‌کند که همین کار را انجام دهند.

۲.    راهبردهای ارتباطی

پروتکل‌های ارتباطی واضح ضروری هستند. ارتباط بیش از حد اغلب بهتر از ارتباط کم در یک محیط راه دور است. به این فکر کنیم: از چه پلتفرم‌هایی برای انواع مختلف ارتباطات استفاده ‌کنیم؟ چه زمانی پیام‌های سریع مناسب هستند و چه زمانی یک تماس تصویری ضروری است؟ چگونه مطمئن ‌شویم که همه در جریان امور هستند. برای پرورش و تقویت پروتکل‌های ارتباطی می‌توان ۴ راه‌حل را عنوان کرد:

• هنجارهای ارتباطی را ایجاد کنیم: انتظارات روشنی را در مورد زمان پاسخ به ایمیل‌ها و پیام‌ها تنظیم کنیم. مشخص کنیم کدام کانال‌های ارتباطی برای انواع مختلف بحث‌ها مناسب هستند.
• ویدئوکنفرانس: تاحدامکان از ویدئوکنفرانس استفاده کنیم. دیدن چهره یکدیگر باعث ایجاد ارتباط و تقویت ارتباطات می‌شود. همچنین به شفاف‌سازی ارتباطات و جلوگیری از سوءتفاهم کمک می‌کند.
• آگاهی از منطقه زمانی: به مناطق زمانی مختلف توجه داشته باشیم. جلسات را در زمان‌هایی که برای همه معقول است برنامه‌ریزی کنیم و در صورت امکان انعطاف‌پذیر باشیم.
• ارتباطات ناهم‌زمان: از روش‌های ارتباطی ناهم‌زمان مانند ابزارهای مدیریت پروژه استفاده کنیم حتی زمانی که اعضای تیم در زمان‌های مختلف، کار می‌کنند.

۳.    حفظ انسجام تیم

ایجاد حس یک جامعه، زمانی که همه از نظر جغرافیایی پراکنده هستند نیاز به تلاش دارد. برای اعضای تیم از راه دور احساس انزوا آسان است. به‌عنوان یک رهبر باید به طور فعال احساس تعلق را تقویت کنیم. برای پرورش و تقویت حس انسجام تیمی می‌توان ۴ راه حل را عنوان کرد:

• جلسات منظم تیم مجازی: فراتر از به‌روزرسانی‌های پروژه، از این جلسات برای فعالیت‌های تیم‌سازی، بررسی‌های غیررسمی و جشن‌های دستاوردها استفاده کنیم.
• برنامه‌های شناسایی آنلاین: به طور عمومی از مشارکت‌ها قدردانی کنید. این می‌تواند از طریق یک کانال اختصاصی Slack، یک خبرنامه در سراسر شرکت یا مراسم جوایز مجازی باشد.
• رویدادهای اجتماعی مجازی: رویدادهای اجتماعی مجازی منظم را سازماندهی کنیم تا به اعضای تیم کمک کنیم تا در سطح شخصی ارتباط برقرار کنند. این می‌تواند هر چیزی از شب‌های بازی آنلاین تا کلاس‌های آشپزی مجازی باشد.
• پلتفرم‌های دفتر مجازی: پلتفرم‌هایی مانند gather.town می‌توانند فضای کاری مجازی جذاب‌تر و تعاملی‌تری ایجاد کنند که امکان مکالمات خودجوش و حس حضور بیشتر را فراهم می‌کند.

به‌عنوان یک رهبر با پرداختن به این چالش‌ها، می‌توانیم یک تیم پررونق از راه دور یا ترکیبی ایجاد کنیم که به طور مؤثر از رهبری توزیع شده استفاده می‌کند.  در بخش بعدی، ما بر روی توسعه مهارت‌های کلیدی لازم برای موفقیت در این دنیای جدید کار تمرکز خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

روندهای نوظهور و آینده کار رهبری: تقویت رهبری توزیع شده

تغییر مداوم به سمت ترتیبات کاری منعطف و از راه دور به این معنی است که رهبری توزیع شده دیگر یک مفهوم خاص نیست، بلکه در حال تبدیل‌شدن به یک هنجار است. سازمان‌ها باید برنامه‌های توسعه رهبری خود را با تمرکز بر مهارت‌های لازم برای پیشرفت در این محیط جدید تطبیق دهند. ما به رهبرانی نیاز داریم که بتوانند از راه دور اعتماد ایجاد کرده و همکاری را تقویت کنند. اما دنیای کار با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال تغییر است. چندین روند کلیدی بر آینده رهبری توزیع‌شده تأثیر می‌گذارند:

• هوش مصنوعی و اتوماسیون

هوش مصنوعی و اتوماسیون به‌سرعت در حال تغییر ماهیت کار هستند. وظایف روتین خودکار می‌شوند و رهبران را آزاد می‌کند تا بر تفکر استراتژیک سطح بالاتر، خلاقیت و ایجاد رابطه تمرکز کنند. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند بینش‌های مبتنی بر داده ارائه دهد که تصمیم‌گیری را در یک تیم توزیع شده مؤثرتر و کارآمدتر می‌کند.

• سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز (DAO)

DAO ‌ها نمونه‌ای شگفت‌انگیز از رهبری توزیع‌شده هستند. این سازمان‌ها بدون ساختارهای سلسله‌مراتبی سنتی عمل می‌کنند و از فناوری بلاک‌چین برای تصمیم‌گیری شفاف و دموکراتیک استفاده می‌کنند. درحالی‌که سازمان‌های خودمختار غیرمتمرکز هنوز در مراحل اولیه خود هستند، DAO ‌ها نگاهی اجمالی به آینده‌ای ارائه می‌دهند که در آن رهبری واقعاً غیرمتمرکز و توزیع شده است.

• Web3 و Metaverse تعریف مجدد همکاری

فناوری‌های نوظهور مثل Web3 و Metaverse پتانسیل این را دارند که نحوه کار و تعامل ما را تغییر دهند. متاورس، به‌ویژه، امکان ایجاد محیط‌های کاری مجازی همه‌جانبه‌ای را ارائه می‌دهد که از مرزهای جغرافیایی فراتر می‌روند. این فرصت‌های هیجان‌انگیز، چالش‌های جدیدی را برای رهبری توزیع‌شده ارائه می‌کند، زیرا رهبران باید پیچیدگی‌های فضای کار دیجیتال و اعتماد مجازی را ایجاد کنند.

مهارت‌های کلیدی برای رهبری توزیع شده

رهبری توزیع‌شده مستلزم مجموعه‌ای از مهارت‌های خاص است. این مهارت‌ها بیشتر در مورد توانمندسازی اعضای تیم است که در ادامه برخی از حیاتی‌ترین مهارت‌ها خواهیم پرداخت:

1. مهارت گوش‌دادن فعال: ارتباط واضح و همدلانه بسیار مهم است، به‌ویژه زمانی که ما با اعضای تیم رودررو نیستیم. ازاین‌رو مهارت گوش‌دادن فعال بسیار مهم است.
2. همکاری: این در مورد به اشتراک گذاشتن ایده‌ها، جستجوی فعال دیدگاه‌های مختلف و ارزش‌گذاری برای مشارکت همه است.
3. همدلی: درک و به اشتراک گذاشتن احساسات دیگران در یک محیط توزیع شده بسیار مهم است. چرا که به ایجاد اعتماد، حل تعارضات و ایجاد احساس امنیت روانی کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که ما انسان‌ها را رهبری می‌کنیم، نه وظایف را.
4. سازگاری: توانایی سازگاری با شرایط در حال تغییر در محیط کاری به‌سرعت در حال تحول امروز ضروری است. تیم‌های توزیع شده اغلب با چالش‌های غیرمنتظره‌ای روبرو هستند و رهبران باید در یافتن راه‌حل‌ها، انعطاف‌پذیر و مدبر باشند.
5. حل تعارض: اختلافات در هر تیمی اجتناب‌ناپذیر است. در یک محیط توزیع شده، این اختلافات می‌تواند به‌سرعت تشدید شود، اگر به طور مؤثر مورد بررسی قرار نگیرد. مهارت‌های قوی حل تعارض برای حفظ روابط مثبت و همکاری سازنده بسیار مهم است.
6. هوش هیجانی: این شامل خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزه، همدلی و مهارت‌های اجتماعی است. این در مورد درک و مدیریت احساسات خود و شناخت و پاسخ مؤثر به احساسات دیگران است. این سنگ بنای رهبری کوثر در هر زمینه‌ای است، به‌ویژه در یک محیط توزیع شده.

فراموش نکنیم که مهارت‌های رهبری توزیع شده ذاتی نیستند، بلکه می‌توان آنها را طریق منتورینگ، کوچینگ و کلاس‌های آموزشی و خودآگاهی شخصی توسعه داد.

خلاصه رهبری توزیع شده

لازم به ذکر است هنگامی که یک مدل رهبری توزیع شده انتخاب می‌کنیم، به دنبال افرادی در تیم خود باشیم که پتانسیل رهبری را نشان می‌دهند. اینها افرادی هستند که به طور طبیعی ابتکار عمل داشته، مالکیت کار خود را نشان می‌دهند، به طور مؤثر با دیگران همکاری کرده و به اطرافیانشان الهام می‌بخشند. پرورش این افراد برای موفقیت بلندمدت بسیار مهم است. رهبری توزیع شده فقط یک‌روند نیست؛ بلکه یک تغییر اساسی در نحوه تفکر ما در مورد رهبری است. با پذیرش اصول آن و توسعه مهارت‌های لازم، می‌توانیم پتانسیل کامل تیم‌های خود را باز کنیم.

تا این قسمت از پادکست لیدرشیپ مستری، ما عمیقاً ۲۳ نوع سبک رهبری را بررسی و به تشریح مزایا ومعایب آنها و به ذکر نمونه های واقعی از سبک رهبری، رهبران سیاسی و کارآفرین پرداختیم . اگر علاقه‌مند هستید در خصوص سبک‌های رهبری  بیشتر بدانید سری به صفحه اختصاصی این موضوع در وب‌سایت ما بزنید. در ضمن یک ماتریس رهبری برای تمامی سبک رهبری آماده شده که از صفحه اختصاصی هر سبک رهبری قابل مشاهده و دانلود است و همچنین یک پرسش‌نامه و چک لیست برای  ارزیابی سبک رهبری  برای بازدیدکنندگان از سایت تهیه شده است  که چارچوبی بصری برای درک سبک‌ رهبری‌تان برای شما فراهم می‌کند.